.

.
Κάθε Δευτέρα στην Athens Voice (κλικ)

Δευτέρα 23 Μαΐου 2011

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΟΥ

gay narcissus3


“Στις Θεσπιές της Βοιωτίας, στους πρόποδες του Ελικώνα, ζούσε ο Νάρκισσος, ένα πανέμορφο αγόρι που ήταν όμως αδιάφορο απέναντι στον έρωτα και τους θαυμαστές του (ἐρασταί). Αν και οι περισσότεροι κάποια στιγμή σταμάτησαν να τον καταδιώκουν (ἐρῶντες), ο Αμεινίας δεν το έβαζε κάτω. Ο Νάρκισσος όχι μόνο δεν δέχτηκε τον έρωτά του, αλλά του έστειλε ένα σπαθί. Και με το σπαθί αυτό αυτοκτόνησε ο Αμεινίας μπροστά στην πόρτα του Νάρκισσου, αφού πρώτα έγινε ικέτης, ζητώντας από το θεό του Έρωτα να εκδικηθεί το θάνατό του. Όταν το αγόρι είδε για πρώτη φορά την αντανάκλασή του στο νερό μιας πηγής, θαμπώθηκε τόσο από την ίδια του την ομορφιά που έγινε ο ίδιος ο μοναδικός εραστής του εαυτού του. Συνειδητοποιώντας ότι αυτή ήταν η τιμωρία του επειδή περιφρόνησε τον έρωτα του Αμεινία, ο Νάρκισσος έβαλε κι αυτός τέρμα στη ζωή του. Από τότε οι Θεσπιείς αποφάσισαν να τιμούν τον έρωτα με λαμπρές δημόσιες γιορτές αλλά και ιδιωτικές θυσίες. Και οι ντόπιοι πιστεύουν ότι το άνθος του νάρκισσου φύτρωσε για πρώτη φορά στο σημείο που χύθηκε το αίμα του.”

Απόσπασμα από τις “Διηγήσεις” του αθηναίου μυθογράφου Κόνωνα (1ος αιώνας π.Χ.) όπως διασώζεται στη “Βιβλιοθήκη” του βυζαντινού πατριάρχη Φώτιου. Λίγα χρόνια αργότερα ο ρωμαίος ποιητής Οβίδιος θα καταγράψει τη δική του -πιο διάσημη- εκδοχή του μύθου όπου το αγόρι αρνείται και πάλι τους αντρικούς έρωτες (coetus viriles) και, καταδιωκόμενος από την κατάρα ενός από τους περιφρονημένους εραστές του, φτάνει ως τις πλαγιές του Ελικώνα. Μια περιοχή με πλούσια βλάστηση που όπως φαίνεται φιλοξενούσε πολλά νυχτερινά ειδύλλια, αφού ο Νάρκισσος ρωτάει τα δέντρα αν έχουν ξαναδεί έναν εραστή τόσο δυστυχισμένο όσο αυτός - “εσείς που υπήρξατε καταφύγιο για τόσους άντρες”. Στην εκδοχή του Οβίδιου η νύμφη Ηχώ -που η Ήρα τιμώρησε για τη φλυαρία της αναγκάζοντάς την να επαναλαμβάνει μόνο τις τελευταίες συλλαβές από τα λόγια των άλλων- αναπαράγει τα λόγια του αγοριού με τη μορφή αντίλαλου, στρέφοντας με αυτό τον τρόπο τον καταπιεσμένο ερωτικό του πόθο προς τον ίδιο του τον εαυτό.

gay narcissus1


Δύο διάσημες προσωπικότητες της ρωμαϊκής περιόδου επισκέφτηκαν την περιοχή το 2ο αιώνα μ.Χ. Ο ιστορικός Πλούταρχος πηγαίνει εκεί νιόπαντρος για να θυσιάσει με τη γυναίκα του στο ναό του έρωτα που βρίσκεται στο κέντρο των Θεσπιών και ήταν διάσημος για το άγαλμα του έρωτα που φιλοτέχνησε ο Πραξιτέλης και δώρισε στο ναό η ερωμένη του εταίρα Φρύνη. Η επίσκεψη γίνεται αφορμή για ένα διάλογο όπου η παρέα του Πλούταρχου συγκρίνει το έρωτα ανάμεσα στους συζύγους και τον έρωτα για τα αγόρια, με τον ίδιο τον Πλούταρχο να υπερασπίζεται το γάμο. Χρόνια αργότερα ο ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, μεγάλος θαυμαστής της Ελλάδας, επισκέπτεται κι αυτός τις Θεσπιές και αφιερώνει στο θεό του Έρωτα ένα οκτάστιχο στα ελληνικά :

“Εσύ τοξοβόλε, γιε της κύπριας θεάς που τριγυρνάς στον Ελικώνα στους ανθισμένους κήπους του Νάρκισσου, δείξε μου το έλεός σου. Δέξου το κεφάλι αυτής της αρκούδας που ο Αδριανός σου προσφέρει, και που τη σκότωσε ο ίδιος έφιππος στο κυνήγι. Ευλόγησέ με αγνέ Έρωτα με τη θεία χάρη της Ουράνιας Αφροδίτης.”

Είναι γνωστός ο έρωτας που έτρεφε ο αυτοκράτορας για το νεαρό έλληνα Αντίνοο και που τον οδήγησε να τον θεοποιήσει μετά θάνατον. Από το παραπάνω οκτάστιχο πολλοί μελετητές συμπεραίνουν ότι πέρα από το διάσημο ναό στο κέντρο των Θεσπιών υπήρχε κι ένα ακόμα ιερό ψηλά στον Ελικώνα. Ένα ιερό προς τιμή του “Ουράνιου Έρωτα” - πιθανότατα στο σημείο όπου φημολογείται ότι πέθανε ο Νάρκισσος.

gay narcissus2

[ Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του James Davidson “The Greeks and Greek Love”, εκδόσεις Weidenfeld & Nicolson, 2007. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ, εδώ και εδώ. ]



11 σχόλια:

turigr είπε...

Πολύ καλή και κατατοπιστική η ανάρτηση. Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες!
Υ.Γ.Πώς σου προέκυψε αυτό το θέμα;

gay super hero είπε...

@ turigr

'Εχω καιρό να ανεβάσω κάτι για την αρχαιότητα και αποφάσισα να ξεκινήσω μια καινούρια σειρά με τους μεγάλους έρωτες της μυθολογίας. Να δούμε πως θα πάει...

Επίσης έχω στο μυαλό μου μια ακόμα σειρά από αναρτήσεις με τις μεγάλες προσωπικότητες του ευρωπαϊκού πολιτισμού και τον ομόφυλο έρωτα. Η πρώτη με το Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει ανέβει ήδη αλλά έχω πολύ υλικό ακόμα...

Hfaistiwnas είπε...

Στο περίπου γνώριζα την ιστορία αλλά δεν γνώριζα ότι αυτοί που πρόσφεραν τον έρωτα στο νάρκισσο ήταν οι άντρες ...

gay super hero είπε...

Από πού να το γνωρίζεις; Στην Ελλάδα οτιδήποτε σχετικό αποσιωπάται συστηματικά...

the elf at bay είπε...

Πολύ κατατοπιστικό το κείμενο. Η αποσιώπηση καραδοκεί αλλά η Ιστορία τα λέει χύμα.

Δάφνη Χρονοπούλου/ Daphne Chronopoulou είπε...

Πολύ καλό. Το βάζω link στο Νάρκισσο του Oscar Wilde.
http://daphnechronopoulou.blogspot.com/p/oscar-wilde.html
και
http://kastellakia.blogspot.com/2011/05/blog-post_4376.html#axzz1Mnhl5zhk

erva_cidreira είπε...

Ο μύθος του Νάρκισσου μάς παραδίδεται από τους μυθογράφους της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου και έχει υποστεί διάφορες λογοτεχνικές επεξεργασίες στη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων της ύστερης αρχαιότητας.
Η ομοφυλοφιλική εκδοχή της βοιωτικής παράδοσης, αυτή που μας μεταφέρει ο Κόνωνας δηλαδή, είναι σίγουρα η παλαιότερη. Να σημειώσουμε μάλιστα εδώ ότι από τη Βοιωτία προέρχεται ένας αξιοσημείωτα μεγάλος αριθμός ομοφυλοφιλικών μύθων.
Αντίθετα στην εκδοχή του Πλουτάρχου και του Οβίδιου (Μεταμορφώσεις) ο μύθος ετεροφυλοφιλοποιείται. Και, δυστυχώς, είναι η εκδοχή του Οβίδιου εκείνη που τελικά επικράτησε και αποτέλεσε την κύρια πηγή για την εικονογραφία του από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας.

Από την ελληνική Βικιπέδια αντιγράφω:
Ο Νάρκισσος στην ελληνική Βικιπέδια:
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πρόσωπα στην Ελληνική Μυθολογία ήταν και ο Νάρκισσος. Ένας ωραίος νέος της Βοιωτίας, γιος της Νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού χάριν του οποίου και αναπτύχθηκαν πολλές παραδόσεις (μύθοι).
Σημαντικότερες εξ αυτών των παραδόσεων ήταν:
- Κάποια μέρα καθισμένος ο ωραίος Νάρκισσος κοντά σε μια πηγή είδε το πρόσωπό του στα νερά της πηγής. Στη θέα αυτή λέγεται πως τόσο πολύ θέλχθηκε, που θέλησε βυθίζοντας το βραχίωνα του στο νερό να τη συλλάβει. Επειδή όμως παρά τις προσπάθειές του δεν το κατώρθωνε παρέμεινε στη θέση αυτή αυτοθαυμαζόμενος μέχρι που υπέστει μαρασμό και πέθανε. Στη θέση εκείνη μετά από λίγο φύτρωσε το ομώνυμο άνθος ως σύμβολο της φθοράς και των χθόνιων θεοτήτων.
- Ο Νάρκισσος αδιαφορώντας στον προς αυτόν έρωτα, του επίσης ωραίου νέου Αμεινία, κατέστη τελικά ο ηθικός αυτουργός στην αυτοκτονία του δεύτερου. Τότε η Νέμεσις αποφάσισε να τον τιμωρήσει σκληρά με το ίδιο πάθος, υποκινώντας τον, να δει στο νερό της πηγής την εικόνα του (το είδωλό του) και να την ερωτευθεί τόσο ώστε να πεθάνει από τον ανικανοποίητο προς εαυτόν έρωτά του.
- Ο Νάρκισσος, μετά το θάνατο της επίσης πανέμορφης δίδυμης αδελφής του Ηχούς, με τη οποία και ήταν ερωτευμένος, δεν έβρισκε παρηγοριά στη δυστυχία του εκτός από το να βλέπει τον εαυτόν του στο νερό κάποιας πηγής στις Θεσπιές και να θυμάται την αδελφή του. Μέχρι που πέθανε στη θέση εκείνη από εξάντληση.
- Η γνωστότερη όμως και περισσότερο διαδεδομένη παράδοση για τον Νάρκισσο ήταν η παρακάτω που οφείλεται στον Οβίδιο (στο έργο του "Μεταμορφώσεις" ΙΙΙ 342). Σύμφωνα μ΄ αυτή ο ωραίος Βοιωτός νέος, απασχολημένος να θαυμάζει την καθ΄ όλα άριστη σωματική του διάπλαση από τις όχθες ποταμού, στα νερά αυτού, δεν έδωσε καμία προσοχή ή δεν ανταποκρίθηκε στον εκδηλούμενο έρωτα της Νύμφης Ηχούς η οποία και συνεχώς τον καλούσε. Αποτέλεσμα ήταν η μεν φωνή της Ηχούς να εξασθενεί συνέχεια σε τρόπο ώστε ν΄ ακούγονται μόνο οι τελευταίες συλλαβές και να σβήνει, ο δε Νάρκισσος να πεθαίνει αυτοθαυμαζόμενος στο νερό του ποταμού που το χρησιμοποιούσε ως κάτοπτρο

xomeritis είπε...

Έχω πάει στην περιοχή, ειδικά για να βρω το ποτάμι του Νάρκισσου, με οδηγό το Μυθολογικό Άτλαντα του Pedro Olalla (εξαιρετικό βοήθημα, αν δεν το έχεις ήδη). Κατάληξα σε μια πανέμορφη παραλία του Κορινθιακού, χειμωνιάτική λιακάδα.

erva_cidreira είπε...

Το πόνημα του Pedro Olalla, που κυκλοφορεί στα ισπανικά και τα ελληνικά, είναι ένα έργο φτιαγμένο με δυσεύρετη στις μέρες μας αγάπη, γνώση, μεράκι και φιλελληνισμό.
Εξαιρετικά πλούσιο σε φωτογραφικό υλικό, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
Είναι κρίμα, όμως, που τις περισσότερες φορές προτιμά να αποσιωπά τις ομοφυλοφιλικές εκδοχές των μύθων.

Η Ελλάδα ως
ιδεώδες είναι μια πνευματική πατρίδα αιώνιας νεότητας, μια δημιουργία εν τω γίγνεσθαι,
μια ανοιχτή πρόκληση που διατρέχει την ιστορία σαν διαρκής επανάσταση, ή μάλλον, σαν
διαρκής σαγήνη προς το καλύτερο. Αυτή η Ελλάδα είναι αναμφίβολα εκείνη η οποία
ανέκαθεν προσέλκυε τα πολύτιμα πνεύματα που τη διαιώνιζαν στο πέρασμα του χρόνου. Και
αυτή είναι, το δίχως άλλο, η Ελλάδα που με θέλγει από παλιά και που νομίζω ότι, ως
Πρεσβευτής του Ελληνισμού, οφείλω να υπερασπίζομαι: η Ελλάδα που μας ωθεί κάθε μέρα
στο να γίνουμε καλύτεροι.
Ασφαλώς, δεν είναι βέβαιο πως αυτή η κοπιαστική στάση θα θριαμβεύσει τελικά επί της
αυθαιρεσίας και της βαρβαρότητας.

Απόσπασμα από τον λόγο του όταν πέρσι ανακηρύχτηκε Πρεσβευτής του Ελληνισμού.

gay super hero είπε...

Δεν το έχω. Πάντως ακούγεται καταπληκτική ιδέα για εκδρομή :-)

orfeas είπε...

ομορφη αναρτηση.αγαπω τον αρχαοελληνικο ερωτα.τον ελευθερο με τιμη χωρις δεσμευσεις αλλα συχρονως με αγαπη και τρυφεροτητα με παθος δηλαδη αλλα και με ανεμελεια.χωρις συμβασεις.που πονα ομως.θελω απλα να ευχαριστησω γιατι ετσι εμαθα για αυτο το πονημα το εξαιρετικο που μας δινει τοπους και ιστορια, μυθολογια και κυνηγι των στιγμων τους...φιλια.